NASA bünyesindeki 27 maymunun, 2 Şubat 2019’da zehirli iğneyle uyutulduğu ortaya çıktı.
The Guardian’ın ulaştığı belgeler skandalı gün yüzüne çıkarırken karar, sert tepkilerle karşılandı. Peki NASA neden bu yola başvurdu?
The Guardian’ın ortaya çıkardığı tüyler ürperten belgelere göre geçen sene NASA’nın, araştırmalarında kullanmak için tuttuğu 27 maymunun tamamının hayatına, aynı gün son verdiği ortaya çıktı. Hayvan hakları savunucularının yanı sıra çok daha geniş bir kitlede şok etkisi yaratan olayda yaşamına son verilen maymunların yaşlarının ilerlediği, 21’inin ise Parkinson hastalığına sahip olduğu bilgisi habere konu olan belgede yer aldı.
NASA’nın araştırmalarında kullanamayacağı bu 27 maymun, 2 Şubat 2019’da NASA’nın Silikon Vadisi’ndeki Ames adlı tesisinde, özel olarak belirlenen bir zehirli ilaç yardımıyla uyuttu. Hayvan hakları savunucuları, kınama mesajlarında maymunların bakım merkezlerine gönderilmemesine yoğun bir tepki gösterdi.
‘SORUMLULAR UTANÇ DUYMALILAR’
New Mexico Üniversitesi’nde, hayvanlarla yapılan bilimsel araştırmaların etik yönleri üzerine çalışan Prof. Dr. John Gluck, “Bu maymunlar, laboratuvar yaşamının doğasında var olan etolojik yoksunluklardan ve hayal kırıklıklarından muzdariplerdi. Belli ki barınakta yaşamak için bir şansa layık görülmediler. Denememişler bile. Basit bir terbiye ibaresi göstermek yerine kurtulmayı seçmişler. Sorumlular utanç duymalılar” dedi.
ABD Temsilciler Meclisi’nden Kathleen Rice ise NASA yöneticisi Jim Bridenstine’dan bu kararın nedenlerini açıklamasını istedi. Rica, ABD hükümetini, araştırmalarda kullanılan hayvanların vakti geldiğinde “insani koşullarla görevlerine son verilmesi” üzerine çalışmalar yapmaya davet etti.
The Guardian’a konuşan Rice, “Bridenstine’dan neden esaret altında geçirdikleri hayatlarının son dönemini bir bakım evinde geçirmelerini sağlamaktansa uyutulma yoluna gittiklerine dair bir açıklama bekliyorum” ifadelerini kullandı.
UZAY ARAŞTIRMALARI İÇİN…
Bilimsel deneylerin yanı sıra uzay araştırmalarının da bir parçası olan hayvanlar, insanlığın Dünya dışına yönelik merakı üzerine yapılan çalışmalara canlarıyla katkı verdiler. Sincap maymunu Miss Baker, şempanze Enos veya yolu atmosfer dışına düşen hayvanların en ünlüsü olan Moskova’nın sokaklarında bulunup Sputnik 2’yle bir daha dönmemek üzere uzaya gönderilen köpek Laika…
1957’de Sputnik 2 ile uzaya gönderilen ve uzay görevinde hayatını kaybeden Laika’nın anısı Moskova’daki heykeliyle ve adına basılan pullarla yaşatılıyor. (Fotoğraflar: Shutterstock)
Maymun türleri, fareler, köpekler, kediler ve böcekler… İnsanlık uzay araştırmaları için atmosfer dışına pek çok türden sayısız hayvan gönderdi. İnsanlık, atmosfer dışında hayatta kalmayı başarana kadar birçok hayvan feda edildi. 1949’da, II. Albert adı verilen (ilk Albert de başarısız bir uzay görevinde ölmüştü) ve uzaya çıkan ilk maymun türü olan bir Hint şebeği, iniş esnasında paraşütünün açılmaması nedeniyle yaşamını yitirmişti. 1940’lar ve 1950’lerde uzaya görevlerinde kullanılan maymunların 3’te 2’si görevlerde hayatını kaybetmişti.
ABD doğumlu iki Hint şebeği Able ve Baker ise 1959’daki görevden sağ dönmeyi başaran maymunlar arasında en ünlüleri olmuştu. Able anestezinin de etkisiyle görevden 4 gün sonra yaşamını yitirirken Baker ise 29 Kasım 1984’te hayata veda etti. Sayısız hayvanın kullanıldığı araştırmalarda amaç insanların uzay koşullarında hayatta kalıp kalamayacaklarını anlayabilmekti elbette ancak insanlığın gelişimine katkı çerçevesi içinde bile, bu çalışmalar oldukça rahatsız edici olabilirken, The Guardian’ın ulaştığı belgelerle ortaya çıkan olayın bir skandal olarak görülmesi oldukça anlaşılabilir bir durum.
SADECE YAŞIYORLARDI
Soğuk Savaş’ın en hareketli sahnesi olan uzay yarışında çılgın bir ilerleyişin bir parçası olmadı bu 27 maymun. Uzaya gönderilmeyeceklerdi; edinilen bilgilere göre bir araştırmanın parçası bile değildiler. Sadece NASA çatısı altında yaşıyorlardı.
NASA’nın Ames tesisinde kalan maymunların özel bir anlaşmayla yıllar bakımının kendilerine verildiğini açıklayan LifeSource BioMedical adlı şirketin CEO’su Stephanie Solis, yaşlı ve hasta oldukları için onlara uygun barınak bulunamadığını söyledi. Solis “Maymunları bir barınak olarak almayı kabul ettik ve her şartta onlara bakım sağladık. Ancak yaşları ve hastalıklarından kaynaklanan kötü yaşam şartları nedeniyle ötanazi uyguladık” dedi.
2015’te ABD hükümeti biyomedikal araştırmalarda kullanılan tüm şempanzeleri emekliye ayırmıştı. Buna rağmen yapılan bir araştırmaya göre sadece ABD’de 2017’de 74 bin maymunun araştırmalarda kullanıldığı tespit edilmişti. NASA adına konuşan bir sözcü “NASA tesislerinde veya NASA tarafından fonlanan tesislerde insan olmayan hiçbir primat bulunmamaktadır” ifadelerini kullandı.
